Nα δημιουργήσομε
μουσείο ελιάς
στο ΑΥΛΩΝΑΡΙ
του Δημήτρη Σγούρου
Στην Ελλάδα γενικά από τα σχολικά μας χρόνια όταν ακούγαμε την λέξη μουσείο, ο νους μας πήγαινε πάντα στα αρχαιολογικά. Σε ένα δηλαδή χώρο γεμάτο πέτρινα γλυπτά, κεραμικά, αγγεία, εδώλια, νομίσματα, εικόνες. Ευρήματα δηλαδή προϊστορικά, κλασικής περιόδου, ρωμαιοελληνιστικά, βυζαντινά και μεταβυζαντινά, που στο σύνολό τους αποτελούν τους υλικούς μάρτυρες του πολιτισμού και της θαυμαστής τέχνης του απώτερου ελληνικού παρελθόντος.
Όμως σήμερα η σύγχρονη λαογραφική-εθνογραφική μουσειολογία ακολουθούσα τη γενική πια τάση της εκδήλωσης της ζωής, ιδιωτικής ή δημόσιας για επιστροφή στη φύση, έχει στρέψει την προσοχή της προς το ύπαιθρο. Έτσι δημιουργήθηκαν δειλά-δειλά τα μουσεία του χωριού όπου κάθε έκθεμα συνδέεται με την γεωργική και βιοτεχνική δραστηριότητα, ή τη διαβίωση του αγρότη, του τεχνίτη μάστορα, ή του εργάτη, του μικροβιοτέχνη και μικροεπαγγελματία γενικά κατά την προβιομηχανική εποχή.
Τέτοιο παράδειγμα «μουσείου-συλλογής» έχομε και στο δήμο μας με την αξιοπρόσεκτη λαογραφική συλλογή που πραγματοποίησε η περιβαλλοντική ομάδα του γυμνασίου Αυλωναρίου το 2000 και η οποία εκτίθεται στο δημοτικό σχολείο του Οριού.
Έκανα όλη αυτή την εισαγωγή για να καταλήξω πως μπορούμε πλέον σήμερα στο Αυλωνάρι να δημιουργήσομε ένα «θεματικό μουσείο», όπου θα προβάλουμε τον προβιομηχανικό πολιτισμό, αυτό που λέγεται σήμερα βιομηχανική αρχαιολογία.
Τι σημαίνει όμως ο όρος «βιομηχανική αρχαιολογία»; με απλά λόγια θα έλεγα ότι είναι η προσπάθεια μελέτης σε βάθος του βιομηχανικού πολιτισμού και όλης εκείνης της εποχής που τον προετοίμασε, δηλαδή της προβιομηχανικής περιόδου. Πρόκειται δηλαδή για εκείνη την ιστορική περίοδο που διάφορες κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας αν και σε διαφορετικές στιγμές εκκίνησης και με διαφορετικά χαρακτηριστικά η καθεμιά, πέρασαν τελικά στο στάδιο της βιομηχανικής επανάστασης.
Πόσο όμως σε ένα χωριό σαν το Αυλωνάρι μπορούμε να μιλάμε για βιομηχανικό πολιτισμό, βιομηχανικά μνημεία, βιομηχανική αρχαιολογία; Βιομηχανική κοινωνία δεν είναι απλά και μόνο μια κοινωνία που έχει κάποιο μεγάλο ή μικρότερο αριθμό βιομηχανιών, αλλά μια κοινωνία που υιοθέτησε μια μορφή οργάνωσης, όπου κυριαρχεί η βιοτεχνία, ή ακόμα και το όραμα της εκβιομηχάνισης, μια κοινωνία δηλαδή που αναπτύχθηκε ή προσπάθησε να αναπτυχθεί πάνω σε κάποιο βιομηχανικό μοντέλο. Μια τέτοια κοινωνία είναι και αυτή του Αυλωναρίου, με πολλές ιδιαιτερότητες που πρέπει να διερευνηθούν σε βάθος ως προς τους στόχους, τις μεθόδους, τις επιτυχίες και αποτυχίες, με πλούσιες εμπειρίες σε όσα κατόρθωσε να κάνει για να πλησιάσει το βιομηχανικό όραμα.
Πρωτοπόροι απ’ όλα τα χωριά της περιοχής μας , οι Αυλωναρίτες από τα τέλη του 19ου αιώνα, έστησαν τέσσερις νερόμυλους κατά μήκος του ποταμού Κάναλη και δύο ανεμόμυλους λίγο πάνω από τον Ενετικό πύργο. Η κάθε γειτονιά είχε το δικό της λιοτρίβι, το δικό της πατητήρι για την παραγωγή κρασιού. Γύρω από το χωριό αναπτύχθηκαν και λειτούργησαν πολλά ασβεστοκάμινα καθώς και κεραμοποιϊα. Πρώτοι απ’ όλους οι Αυλωναρίτες προσπάθησαν να κατασκευάσουν ανεμπολή (αυλάκι) για να φέρουν το νερό του ποταμού με φυσική ροή, ώστε να ποτίσουν τα χωράφια του κάμπου. Επίσης από τους πρώτους στην Εύβοια δημιούργησαν «Αγροτικό Συνεταιρισμό» για την καλύτερη εκμετάλλευση των προϊόντων τους, κυρίως του λαδιού, δημιουργώντας στη συνέχεια και ηλεκτρομηχανική μονάδα για τον ηλεκτροφωτισμό του χωριού.
Όλα αυτά μπορούμε να τα προσεγγίσομε ως ιστορικά μνημεία, ως πολιτιστικά αγαθά, αφού καλύπτουν σημαντικές πλευρές της σύγχρονης ιστορίας του Αυλωναρίου. Όμως από όσα προανέφερα θα σταθώ ιδιαίτερα στο κτίριο του Ελαιουργικού Συνεταιρισμού με όλο τον εξοπλισμό του, που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, δεξιά όπως ερχόμαστε από τα Χάνια. Οι εμπειρίες μου από άλλους τέτοιους χώρους σε διάφορα χωριά ή πόλεις της πατρίδας μας, που έχουν μετατρέψει αυτά τα κτίρια σε βιομηχανικά μουσεία, με κάνει να αισιοδοξώ, ότι μπορούμε και εμείς εδώ στο Αυλωνάρι να πράξομε κάτι ανάλογο.
Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με σύγχρονες μουσειολογικές μεθόδους, που θα περιλαμβάνουν όχι μόνο κείμενα, φωτογραφίες και σχέδια αλλά και όλο τον απαραίτητο κινητό εξοπλισμό ενός λιοτριβιού (καζάνια, πιθάρια, ασκιά, τσαντίλια κλπ) και άλλα σκεύη που υπάρχουν σε αποθήκες σπιτιών, μπορούν να υπηρετήσουν αυτό το στόχο, να συμβάλλουν μέσα από ένα ζωντανό χώρο στη γνώση και την κατανόηση της τεχνολογίας και του τρόπου παραγωγής του λαδιού και να τεκμηριώσουν την μακρά διάρκεια των παραδοσιακών κοινωνιών του τόπου μας.
Εκθετικές επιφάνειες θα πληροφορούν για τις φάσεις παραγωγής και τις ελαιουργικές τεχνικές, αλλά και τη σημασία αυτής της παραγωγής για το Αυλωνάρι. Έκθεση εγγράφων και παλαιών φωτογραφιών από την αρχική περίοδο της λειτουργία ς του Ελαιουργικού συνεταιρισμού μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στον ρόλο του ως μουσείο
Με βάση τα παραπάνω θέτω την σκέψη να δημιουργήσομε στο Αυλωνάρι και στο κτίριο του Ελαιουργικού συνεταιρισμού το δικό μας «Μουσείο Λαδιού». Γνωρίζω ότι ο συνεταιρισμός έχει ένα χρέος στην Αγροτική Τράπεζα της τάξης των 20.000 ευρώ, όμως αυτό δεν είναι αξεπέραστο εμπόδιο. Οι σημερινοί συνεταίροι, όσους τουλάχιστον έχω συζητήσει μέχρι σήμερα, είναι πρόθυμοι να παραχωρήσουν αφιλοκερδώς το κτίριο για ένα τέτοιο σκοπό. Ο Δήμος Αυλώνος από την πλευρά του θα πρέπει να σταθεί αρωγός, υλικά και ηθικά σε αυτή την προσπάθεια. Υπάρχουν εξ άλλου πολλά κοινοτικά προγράμματα στα οποία θα μπορούσε να συμμετάσχει αντλώντας χρήματα. Αλλά και η ενεργής συμμετοχή των κατοίκων του Αυλωναρίου και των Αυλωναριτών της διασποράς, μπορεί να κάνει αυτή την σκέψη πραγματοποιήσιμη. Σε λίγο χρόνο το «Μουσείο Ελιάς» του Αυλωναρίου μπορεί να είναι πραγματικότητα. Ας κάνομε λοιπόν την αρχή.
